ارزیابی ترکیب‌پذیری عمومی و خصوصی خصوصیات چسبندگی نشاسته در لاین‌های والدینی برنج هیبرید

نشاسته یکی از اجزای اصلی و تعیین کننده کیفیت پخت در ارقام مختلف برنج محسوب می‌شود.کیفیت پخت و خوراک برنج معمولا" به وسیله سه خصوصیت مهم و اصلی فیزیکی و شیمیایی نشاسته شامل میزان آمیلوز، قوام ژل و دمای ژلاتینی‌شدن ارزیابی می‌شود. یکی از خصوصیات مهم نشاسته، معیارهای چسبندگی است که در ارزیابی دقیق کیفیت پخت و خوراک ارقام برنج موثر هستند. در این پژوهش، ترکیب‌پذیری عمومی و خصوصی شاخص‌های چسبندگی نشاسته، در لاین‌های والدینی برنج هیبرید مورد ارزیابی قرار گرفتند. برای این منظور، پنج لاین برگرداننده باروری به نام‌های IR53R، SepidroodR، IR62030R، SA13R و SA14R به عنوان لاین و چهار لاین نرعقیم شامل IR58025A ، SA15A ، IR79124A و IR78378A به عنوان تستر، با آرایش لاین× تستر در سال 1384 تلاقی داده شدند. درسال 1385 بیست نتاجF1 حاصل به همراه نه والد (جمعاً 29 تیمار) در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با دو تکرار درمزرعه آزمایشی موسسه تحقیقات برنج کشور در رشت مورد ارزیابی قرار گرفتند. خصوصیات چسبندگی شامل ‌حداکثرچسبندگی، حداقل چسبندگی، فروریختگی، چسبندگی نهائی، پس‌روی چسبندگی، دمای چسبندگی و مدت زمان لازم تا رسیدن به حداکثر چسبندگی با استفاده از دستگاهRapid Visco Analyser (RVA) اندازه‌گیری شدند. ارزیابی ترکیب‌پذیری عمومی والدین و خصوصی هیبریدها و همچنین اجزای ژنتیکی واریانس و وراثت‌پذیری صفات بر اساس روش کمپتورن صورت گرفت. برای مقایسه لاین‌ها و هیبرید‌ها از نظر خصوصیات کیفی مطالعه شده، میانگین آنها محاسبه و با دامنه اطمینان 95 درصد خصوصیات چسبندگی ارقام بومی مقایسه شدند. نتایج حاصل از تجزیه لاین× تستر نشان داد که ترکیب‌پذیری عمومی و خصوصی اکثر لاین‌ها و تستر‌ها برای کلیه خصوصیات چسبندگی معنی‌دار بود. سهم واریانس افزایشی برای کلیه خصوصیات چسبندگی بیشتر از اثر غالبیت بود. تنها برای صفت دمای چسبندگی، میزان واریانس محیطی بیشتر از سایر اجزای واریانس ژنتیکی بود. کلیه والدین (لاین‌ها و تسترها) از نظر خصوصیات چسبندگی در دامنه طمینان بدست آمده قرار نداشته و از لحاظ کیفیت پخت و خوراک مناسب نبودند، اما در بین‌تلاقی‌ها،‌ ترکیب‌های SA15A×IR53R،IR79124A×SepidroodR ، SA15A×SA14R، IR79124A× IR53R و IR58025A× SA14R از نظر کلیه خصوصیات چسبندگی در دامنه اطمینان مناسب و مطلوب قرار داشتند و دارای کیفیت پخت مشابه ارقام محلی بودند. بر اساس نتایج این آزمایش به نظر می‌رسد که از هیبریدهای فوق می‌توان برای تولید ارقام با کیفیت پخت و خوراک مناسب استفاده نمود.